Rozpoznawanie minerałów

Barwa i rysa

Pierwszą, najbardziej zauważalną cechą minerałów jest barwa. Ze względu na barwę rozróżnia się minerały:

* barwne – posiadające własną, charakterystyczną barwę (malachit, piryt, hematyt, galena, chalkantyt, azuryt, złoto).

* zabarwione (bezbarwne) – w stanie idealnie czystym bezbarwne, mogące występować w różnym zabarwieniu, ich barwa spowodowana jest różnymi domieszkami lub defektami struktury krystalicznej (fluoryt, kwarc, amazonit, piromorfit, skaleń, kalcyt, ałun).

Rysa to barwa sproszkowanego minerału. Można ją uzyskać poprzez potarcie minerału o białą chropowatą i twardą powierzchnię, np. ceramiczną. Każdy minerał barwny posiada charakterystyczną rysę, niekiedy innej barwy niż barwa minerału (hematyt, piryt). Minerały zabarwione najczęściej mają rysę bezbarwną lub białą, co jest ich ważną cechą rozpoznawczą.

Łupliwość i przełam

Łupliwość jest to zdolność pękania minerału wzdłuż określonego systemu płaszczyzn na skutek uderzenia (nacisku). Podczas obserwacji tej cechy bierze się pod uwagę wygląd (jakość) powierzchni łupliwości oraz ilość i kierunek systemów płaszczyzn.

System płaszczyzn łupliwości może występować w jednym (muskowit, gips) lub kilku kierunkach (kalcyt, galena, fluoryt, sfaleryt).

Ze względu na wygląd odłupanej powierzchni rozróżniamy łupliwość: doskonałą (muskowit, gips), bardzo dobrą (kalcyt, galena, halit), dobrą (sfaleryt, fluoryt), wyraźną (augit, hornblenda), niewyraźną (kasyteryt). W przypadku nierównej powierzchni pęknięcia minerału (nie wykazującej płaskich płaszczyzn ani określonych kierunków) mówimy o przełamie. Rozróżnia się przełam ziemisty, muszlowy, zadziorowaty, włóknisty.

Twardość

Twardość jest to odporność powierzchni minerału na zarysowanie. W geologii stosuje się względny (porównawczy) pomiar twardości minerałów według tzw. skali Mohsa. W skali tej występuje 10 minerałów wzorcowych, od najmiększego (tw.1) do najtwardszego (tw.10), przy czym każdym kolejnym minerałem można zarysować poprzednie.

1          talk – można zarysować paznokciem

2          gips – można zarysować paznokciem

3          kalcyt – można zarysować ostrzem miedzianym

4          fluoryt – można zarysować ostrzem stalowym

5          apatyt  – można zarysować ostrzem stalowym

6          ortoklaz  – można zarysować szkłem

7          kwarc  – rysuje szkło

8          topaz – rysuje szkło

9          korund – rysuje szkło

10        diament – tnie szkło

            Stosując skalę Mohsa można określić twardość minerału z dokładnością do 0,5 stopnia.

Skupienia i postać kryształów

Charakterystyczną cechą każdego minerału jest jego wygląd zewnętrzny, czyli postać kryształów.  Cechę tą możemy obserwować jedynie w przypadku dobrze wykształconych kryształów (zakończonych własnymi ścianami wzrostu). Postać kryształów jest bezpośrednio związana z ich budową wewnętrzną – symetrią kryształu. Określony zespół elementów symetrii kryształu nazywamy układem krystalograficznym. Wyróżnia się siedem układów krystalograficznych: trójskośny, jednoskośny, rombowy, tetragonalny, trygonalny, heksagonalny i regularny.

fluoryt
Fluoryt – układ regularny

Pojedyncze kryształy minerału lub kilku minerałów często występują razem, tworząc różnego rodzaju skupienia. Rozróżniamy skupienia: igiełkowe, włókniste, sferolityczne-promieniste, nerkowate, groniaste, ziemiste, szkieletowe, dendrytowe, snopkowe, etc..

psylomelan
Psylomelan – dendryty