Wołowa Góra – minerały

WOŁOWA GÓRA K. KOWAR

mgr Piotr Gut

Można znaleźć: branneryt, gersdorfit, farmakosyderyt, turmalin, piryt.
Niedaleko Kowar, około 3 km na południowy zachód od miasta, wznosi się Wołowa Góra. Szczyt ten należy do pasma Karkonoszy. Od XVII wieku jego zbocza były obszarem poszukiwań rud żelaza. W latach powojennych w wyniku intensywnych poszukiwań mineralizacji uranowej, na zboczach Wołowej Góry odkryto kilka niewielkich wystąpień rud uranu. Jednak najbardziej interesującym odkryciem było napotkanie w 1956r żyły kwarcowej z mineralizacja kruszcową.
Żyła ta znajduje się na przełęczy pomiędzy góra Wołowa Góra a górą Czoło. Teren porośnięty jest młodym lasem świerkowym co bardzo utrudnia poszukiwania. Dawniej żyła odsłaniała się w szurfie poszukiwawczym, niestety obecnie jest on mocno zasypany i nie można przeprowadzić obserwacji in situ. Na zboczach i niewielkich odwałach w jego pobliżu można jedynie przy odrobinie szczęścia znaleźć niewielkie kawałki kwarcu z mineralizacja.
Region Wołowej Góry zbudowany jest z granitognejsów, gnejsów skaleniowych, gnejsów oczkowych i łupków mikowych, należących do metamorficznej osłony granitowego masywu Karkonoszy. Gnejsy skaleniowe występują w obrębie granitognejsów w formie pasa o szerokości do 1 km i długości ok. 3 km. Jest to skała jasnoróżowa składająca się głownie ze skaleni i kwarcu, często pojawia się w niej również turmalin, rzadziej muskowit. Skała ta na ogół nie wykazuje tekstury kierunkowej, dlatego tez określana jest mianem leukogranitów. W leukogranitach z Wołowej Góry obserwuje się procesy albityzacji, turmalinizacji, leukokratyzacji, przez co skały te są podobne do leukogranitow izerskich.
Żyła kwarcowa przecina leukogranity i posiada bieg NW – SE i upad 27 stopni na NW. Miąższość jej waha się od 5 do 50 cm. Żyła ma budowę strefową. W spągu główną jej treść stanowi kwarc z pojedynczymi ziarnami brannerytu, ku stropowi kwarc przechodzi w strefę zbudowaną ze zmiennych ilości turmalinu, biotytu i gersdorfitu (zwaną dalej strefą przejściową). Strefa przejściowa osiąga miąższość od 3 do 5 cm, niekiedy też obserwuje się jej zanikanie. W obrębie strefy przejściowej miejscami pojawiają się partie zbudowane głownie z kryształów turmalinu lub biotytu. Zarówno w części spągowej, jak i stropowej kontakt żyły z leukogranitem ma charakter łagodny.
Z żyły kwarcowej na Wołowej Górze jak dotąd opisano: branneryt, gersdorfit, piryt, farmakosyderyt, oraz turmalin, biotyt, cyrkon, apatyt.
Branneryt – występuje w formie wydłużonych ziaren i słupków, o długości do 8 mm i grubości do 3 mm. Jest to minerał o czarnej, niekiedy brunatnej barwie, muszlowym przełamie i szklistym połysku. Branneryt jest minerałem metamiktycznym. Powierzchnia jego ziaren jest najczęściej nierówna, skorodowana. Ziarna brannerytu są na ogół rozmieszczone bezładnie w masie kwarcowej (w spągowej części żyły), choć również pojedyncze osobniki trafiają się w strefie przejściowej. W niektórych partiach żyły spotyka się również strefy z dużym nagromadzeniem brannerytu i muskowitu, gdzie kwarc staje się składnikiem podrzędnym. Mogą one osiągać do kilku centymetrów miąższości. Branneryt występuje w przyrodzie bardzo rzadko, miejsce koło Kowar jest jedynym stanowiskiem tego minerału w Polsce i jednym z nielicznych w Europie.

Branneryt w żyle


Gersdorfit – tworzy nieregularne ziarna o obłych krawędziach i średnicy do 2 mm. Barwa minerału jest srebrzystobiała. Często w pobliżu ziaren gersdorfitu, lub w jego spękaniach obserwuje się wydzielenia minerałów wtórnych (m.in. farmakosyderytu). Gersdorfit występuje wyłącznie w strefie przejściowej, często towarzyszy obfitym wydzieleniom biotytu.
Piryt – występuje jako drobnoziarniste wypełnienie żyłek przecinających strefę przejściową. Pojawia się również jako drobne ziarna na powierzchniach kryształów gersdorfitu.
Farmakosyderyt – występuje jako ziemiste otoczki i drobne żyłki w ziarnach gersdorfitu, niekiedy tworząc po nim pseudomorfozy. Barwa farmakosyderytu jest najczęściej jasnozielona, niekiedy brunatna.
Turmalin – w opisywanych skałach występują cztery odmiany turmalinów: czarna – dosyć rzadka, stowarzyszona z leukogranitami, tworzy kryształy automorficzne o grubości do 1 mm i długości do 3 mm; oliwkowa – pojawia się w żyle kwarcowej jako słupki poniżej 1 mm długości, czasem zdarzają się również osobniki bezbarwne; ciemnozielona – występuje w strefie przejściowej, tworzy kryształy automorficzne o grubości do 2 mm i długości do 5 mm, ułożone bezładnie, przestrzeń pomiędzy kryształami turmalinów wypełniona jest kwarcem, biotytem bądź muskowitem; różowa – pojawia się w żyle kwarcowej jako niekształtne ziarna. W niektórych odmianach turmalinów w płytkach cienkich obserwuje się budowę pasową.
Cyrkon – spotyka się bardzo rzadko jako wydłużone automorficzne ziarna w obrębie żyły kwarcowej.
Apatyt – tworzy dosyć grube, krótkie słupki o białej barwie, występuje w żyle kwarcowej i leukogranitach.
Na przełęcz gdzie występuje opisywana żyła można dotrzeć tylko piechotą. Najlepiej szlakiem przez Budniki lub starą droga od strony Kowar. Należy pamiętać, że na przełęczy pomiędzy Wołową Górą a górą Czoło nawet do maja może zalegać śnieg.