Meteoryt Sikhote-Alin

mgr Renata Gut   mgr Piotr Gut

„WIELKI  UPADEK”

„Był ranek 12 lutego 1947 roku – niebo nad górami Sikhote-Alin było czyste i spokojne…, nagle o godzinie 10:38 na bezchmurnym niebie pojawiła się ognista kula ogromna jak słońce. Leciała z północy, mieniąc się różnymi odcieniami czerwieni. W pewnym momencie ogromny wybuch rozerwał ją na tysiące kawałków, które z ogromnym hukiem spadły na pobliskie lasy. Fala uderzeniowa przemieszczając się coraz dalej od centrum eksplozji wybijała szyby w napotkanych domach, jej skutki były odczuwalne nawet w odległosci 160 km.”

METEORYT SIKHOTE-ALIN

Nazwa meteorytu pochodzi od nazwy łańcucha górskiego – Sikhote-Alin znajdującego się we wschodniej Syberii, pomiędzy Morzem Japońskim na wschodzie a Chinami na zachodzie. Miejsce upadku meteorytu zlokalizowane jest ok. 430 km na NE od Władywostoku i ok. 270 km na S od Habarowska. Pierwsza ekspedycja mająca na celu rozpoznanie miejsca upadku meteorytu wyruszyła 21 lutego 1947 roku. “Trzech geologów ze Służby Geologicznej w Habarowsku wylądowało ok. 7 km od miejsca kolizji. Po trzech dniach poszukiwań, natrafili wreszcie na teren z połamanymi drzewami, usłany mieszaniną kawałków skał, gałęzi, piasku, gliny i śniegu.” Naliczono wówczas 33 kratery uderzeniowe. W wyniku późniejszych badań terenowych w sumie zlokalizowano 122 kratery i leje uderzeniowe, największy z nich o rozmiarach 26 m średnicy i 6 m głębokości”. Wyrobisko jest dosyć rozległe, choć płytkie (szczególnie górny poziom), czego nie można powiedzieć o dolnym.

Meteoryt Sikhote-Alin
Meteoryt Sikhote-Alin

CZYM SĄ METEORYTY I SKĄD SIĘ BIORĄ ???

Meteoryty – “spadające gwiazdy” są okruchami skał (fragmentami planetoid lub komet) krążącymi w kosmosie, które w wyniku oddziaływania przyciągania ziemskiego spadły na Ziemię. Pod względem składu chemicznego meteoryty można podzielić na:* żelazne (syderyty)* kamienne (aerolity)*   kamienno-żelazne (syderolity)*  szkliste (tektyty)Najczęściej znajdowanymi meteorytami są meteoryty żelazne, które stanowią około 30% wszystkich okazów. Wiek większości meteorytów określono na ok. 4,7 miliarda lat, podczas gdy najstarsze znane skały ziemskie mają wiek ok. 3,8 miliarda lat. Dlatego też dzięki meteorytom można lepiej poznać początki Układu Słonecznego. „DESZCZ METEORYTÓW” Upadek meteorytu Sikhote-Alin był największym zaobserwowanym upadkiem tego typu obiektu na świecie. Jego pierwotną masę oszacowano na ok. 70-100 ton wliczając gazy i pyły tworzące za nim w czasie lotu smugę o długości 30 km. Jego prędkość lotu obliczono na ok. 52000 km/h. Najprawdopodobniej meteoryt wybuchł po wejściu w atmosferę Ziemi i dalej leciał jako tzw. “deszcz meteorytów”. Podczas lotu przez atmosferę znaczna część odłamków uległa stopieniu i wyparowała, a na niektórych pozostałych utworzyła się charakterystyczna powierzchnia obtopienia. Spotyka się również fragmenty o ostrych, poszarpanych powierzchniach, które powstały na skutek wybuchu w atmosferze lub w wyniku kolizji z Ziemią.

Meteoryt Sikhote-Alin

                        Najwięcej fragmentów meteorytu rozrzuconych zostało na obszarze w kształcie elipsy o powierzchni ok. 2 km kwadratowych. Szacuje się, że na Ziemię spadło ok. 23 tony meteorytu. Największy znaleziony fragment ważył ok. 300 kg. Meteoryty znajdowane są zarówno w kraterach impaktowych jak i dookoła nich. Spotykano również kawałki powbijane w drzewa. 

SKŁAD CHEMICZNY METEORYTU SIKHOTE-ALIN 

Meteoryt Sikhote-Alin jest meteorytem żelaznym (syderytem) i należy do klasy oktaedrytów gruboziarnistych. Głównym pierwiastkiem występującym w meteorycie jest żelazo (92,6%), w mniejszych ilościach występują: 5.9% niklu, 0.42% kobaltu, 0.46% fosforu, około 0.28% siarki oraz w śladowych ilościach: gal, german, iryd. Wymienione pierwiastki tworzą minerały:* Kamacyt – stop żelaza i niklu o zawartości do 7,5% niklu       

 * Tenit – stop żelaza i niklu o zawartości powyżej 7,5% niklu     

 * Plesyt – stop żelaza i niklu      

* Schreibersyt – fosforek żelaza, niklu i kobaltu       

 *  Troilit – siarczek żelaza      

  * Chromit – tlenek chromu        

 

figury Widmanstättena

Kamacyt i tenit występują wspólnie tworząc „figury Widmanstättena” (kryształy tworzące trójkątną sieć przypominającą przekroje ośmiościanów czyli oktaedrów – stąd nazwa oktaedryty). Są one widoczne po przecięciu, wypolerowaniu i następnie wytrawieniu powierzchni okazu kwasem azotowym. Struktur takich nie spotyka się nigdzie indziej wśród znanych ziemskich i kosmicznych minerałów. 

W niektórych partiach meteorytun zbudowanych z kamacytu pojawiają się również tzw. ” linie Neumanna” – drobnolistewkowe, równoległe kryształy. Zewnętrzne partie meteorytu (łupina) pozbawione są wyżej opisanych figur. Jest to wynikiem ich przetopienia podczas lotu przez atmosferę Ziemi.  Skład mineralny i charakterystyczne struktury minerałów występujące w meteorycie Sikhote-Alin wskazują na to iż, mógł on pochodzić z jądra rozbitej planetoidy.